EVA Magazine publiceerde deze reportage met wandelpsycholoog Karolien van der Woude.
Psycholoog Karolien van der Woude uit Ede hield vroeger consulten op kantoor, nu loopt ze samen met cliënten door de natuur. Sinds 2010 is Karolien wandelcoach of eigenlijk wandelpsycholoog. Die omslag in haar loopbaan heeft alles te maken met een omslag in haar persoonlijk leven. “Ik ben lichtvoetiger geworden.“
Interview: Mariëtte Woudenberg
Een sprankelende vrouw. Met een jeugdige uitstraling. Zo komt Karolien van der Woude op me over als ik haar voor het eerst ontmoet. Ze heeft een smal, tenger figuur. Op haar gezicht geen spoortje van make-up en dat staat haar mooi. Aangezien we allebei fervente wandelaars zijn, hebben we afgesproken op de Veluwe. Zij heeft een wandelroute uitgekozen: we gaan lopen door natuurgebied Planken Wambuis bij Ede.
Schaterlachen
Vanaf de parkeerplaats bij het gelijknamige restaurant steken we het bos is. Als ik Karolien zie wandelen, kan ik me nauwelijks indenken dat hier een vrouw loopt die vroeger onzeker was en worstelde met perfectionisme. Ze schatert het regelmatig uit. En even later wijst ze met veel enthousiasme omhoog. “Kijk, een buizerd!” Een roofvogel zweeft over de boomtoppen heen. Zijn kenmerkende roep is van verre hoorbaar.
Deuken, butsen, littekens
Karoliens wandelcoachingspraktijk heet Lichtvoetig Leven. Die naam heeft ze bewust gekozen. Ze wil vanuit haar expertise als psycholoog en vanuit haar eigen levenservaring anderen helpen om zonder ballast te leven, authentiek te zijn en hoop te vinden. Kortom: met lichte tred door het leven te gaan.
Voor haarzelf is dat een heel leerproces geweest, zegt ze eerlijk, “en nog steeds ben ik ermee bezig. Ja, het is nu lente in mijn leven, maar dat wil niet zeggen dat ik niet af en toe een koude wind voel. Ik moet op mijn gedachten blijven letten en op een goede manier dealen met ontmoediging. In tien minuten creëer ik mijn eigen drama als ik niet oppas. Het leven is wat dat betreft een doorgaand proces heb ik ontdekt, geen quick fix. Als je dat weet, krijg je al een stukje rust. Ik heb nou eenmaal deuken, butsen en littekens. Ik aanvaard die als de tekening van mijn leven. Ze hoeven niet gesmeerd en bedekt te worden. Het mag zichtbaar zijn.”
Hoe uitte perfectionisme zich in haar leven? “Het voelde alsof een laag sneeuw mijn leven bedekte. En wat kan er dan nog spontaan groeien? Een sneeuwklokje misschien? Da’s alles. Ik had een controlepiloot die voortdurend wilde evalueren. Altijd dat stemmetje in me: ‘Heb je ‘t wel goed gedaan?’ Vooral in mijn gezin wilde ik perfect zijn. Dat besefte ik vooral na de geboorte van mijn oudste zoon, in 1999. Alles in huis moest brandschoon zijn. Als we terugkwamen van een boswandeling wilde ik bij wijze van spreken het zand al in de gang opvegen, voor het er lag. Die drang om goed te doen, legde een domper op het genieten. Ik voelde me vaak schuldig, tekortschieten.”
Verdedigingsmechanisme
“Daaraan gekoppeld,” vertelt Karolien, “zat een sterke behoefte aan aanvaarding. Ik wilde goedkeuring vinden in de ogen van anderen. Ik weet nog dat ik voor mijn klerenkast stond en exact wist: als ik dit aantrek, vindt vriendin X dat mooi en als ik voor deze outfit kies, valt dat in de smaak bij vriendin Y. Bah, dacht ik. Dit is toch mijn kast? Ik was vaak bezig met wat anderen over mij dachten. Dat maakte me eenzaam. Ik was kritisch naar mezelf, naar anderen.“
“Eigenlijk voelde ik me minderwaardig. Ik wist in mijn hoofd wel dat God van me hield, maar dat ik van mezelf kon houden? Dat kwam gewoon niet bij me op. Perfectionisme fungeerde als een verdedigingsmechanisme. Het roofde het leven uit me. Dat ging op een gegeven moment wringen. In 2000 kwam de eerste omslag en dacht ik: zo wil ik ’t niet meer! Ik werd er doodmoe van en voelde me soms innerlijk zo verdeeld. Na de geboorte van mijn tweede zoon in 2001 ben ik ook gestopt met mijn psychologenpraktijk in Utrecht. Ik was het zat om netjes volgens de regels te werken. Ik wilde voor mijn jonge gezin zorgen en kijken: hoe nu verder?”
“Geloof werd voor mij gaandeweg een relatie, een verbinding. Ik heb het zo nodig gehad om Gods genade op me te laten regenen.“
Grote slinger
Intussen: we stappen in stevig tempo door Planken Wambuis. Karolien weet exact de weg. “Als we hier links afslaan, kunnen we een grote slinger maken, terug naar het beginpunt.” Via een strook bos komen we uit bij een open heideveldje, om vervolgens weer tussen twee reepjes bomen te belanden. De zon schemert achter een gordijntje wolken en er waait een stevige wind. Pauzeren op een bank zit er helaas niet in, daarvoor is het net te koud.
Maar erg is dat niet. Er is veel te zien en wandelpsycholoog Karolien vindt het leuk om me onderweg op mooie dingen te blijven wijzen. “Zie je die groene knoppen?” en: “Kijk, wat een prachtige boom!” Ze geniet zichtbaar van haar omgeving. “Het heeft iets therapeutisch voor me. De natuur oordeelt, veroordeelt en beoordeelt niet. Vooral als je gaat wandelen, voel je dat heel sterk. Je mag gewoon zijn en daar kunnen wij als mensen nog iets van leren. Ik kan verstillen op de bank en daardoor ontspannen. Maar vaker heb ik de wind door mijn haren nodig en de frisse lucht door mijn gedachten. Na een aantal kilometers krijg ik vanzelf rust en inspiratie.”
Niet goed genoeg
Wandelen hielp in elk geval bij het aanpakken van diverse hobbels in haar eigen leven. Ze ontdekte gaandeweg dat haar worsteling met perfectionisme voortkwam uit haar opvoeding. Karolien groeide op met ondermeer het idee dat ze moest wedijveren met haar jongere zusje en dat die vergelijking in haar nadeel uitviel. “Zulke dingen werden weliswaar niet rechtstreeks geuit in ons gezin, maar er was iets in de atmosfeer waardoor ik zo’n gevoel kreeg. Ik had een antenne ontwikkeld, een gevoeligheid voor onuitgesproken spanningen. Ik kreeg sterk het gevoel dat ik niet goed genoeg was, vooral in de ogen van mijn vader.”
Ik bespeur een aarzeling als ze vertelt over haar jeugd. “Klopt,” erkent Karolien. “Ik wil mijn ouders bewust niet verontrusten. De relatie is verbeterd, hoewel daar wel iets voor nodig is geweest. Om mijn problemen bij de wortel aan te pakken, moest ik mijn vader en moeder vergeven voor wat ik ze aanrekende. Anders zou ik met een stuk boosheid blijven zitten, wat op zich weer brandstof is voor perfectionisme.“
“Vergeven heeft voor mij alles te maken met kiezen, niet willen. Willen is een power, daar zit je ego achter. Kiezen is vrijer en heeft met liefde te maken. Bij mij ging vergeven gelijk op met het kunnen ontvangen van de genade van God. Ik merkte dat God al zo lang met me bezig was. Hij deed dat met een eindeloos geduld en een onvoorwaardelijke liefde. Geloof werd voor mij gaandeweg een relatie, een verbinding. Het besef druppelde door: ik ben een geliefd kind van Hem en ik mag er zijn zoals ik ben. Ik heb het zo nodig gehad om Gods genade op me te laten regenen. Om Zijn genade te ontvangen en Zijn waarheid tot me door te laten dringen. Juist door die genade te ontvangen, kon ik die doorgeven aan de ander. God maakt mij lichtvoetig als een hert.“
Who cares?
“Stapje voor stapje durfde ik mijn oude begrenzingen op te rekken en ruimte te scheppen. Ik ging met dingen oefenen. Stel dat ik het zand in de gang laat liggen na een wandeling, wat gebeurt er dan? Niks natuurlijk! Ik leerde steeds meer van binnen naar buiten te leven. Durfde grapjes te maken, zelfs als niemand lachte. Who cares? Ik zei ook vaker ‘nee’. Hoewel ik dat nog wel lastig vind. Zeker in mijn gezin. Ik woon met drie kerels in huis en sta bekend als de zoekmachine. Niks zo makkelijk als mamma even te vragen iets voor je te halen! Dan is het de kunst om op de bank te blijven zitten en te zeggen: ‘Het staat daar en daar. Ga eerst zelf eens kijken!’”
Na jaren fulltime voor haar gezin te hebben gezorgd, begon Karolien in 2010 weer te werken. Ze gooide ook daar het roer om en startte in Ede een praktijk in wandelcoaching. “Ik had geen zin meer in consulten op kantoor. Dat was voor mij een te statische manier van werken geworden. Ik wilde outdoor en out of the box werken. Wandelcoaching vormt voor mij een mooie manier om mijn vak als psycholoog te combineren met mijn passie voor wandelen. Mijn insteek is nu ook anders. Vroeger deed ik mijn werk netjes volgens de regels. Nu lees ik de boekjes wel, maar zit er niet automatisch aan vast of volg ze op. Ik ben lichtvoetiger gaan leven én werken.”
Gelijkwaardiger
Karolien legt uit dat met iemand wandelen voor haar gevoel gelijkwaardiger is dan zomaar tegenover elkaar zitten. Je loopt letterlijk zij aan zij, allebei met je eigen deuken, butsen en littekens. Er mogen stiltes vallen en je hoeft elkaar niet voortdurend aan te kijken. Het mooie is ook dat de natuur soms vanzelf een plek inneemt in de gesprekken die ze heeft. Een cliënt die bijvoorbeeld stilstaat bij een boom en zegt: “Ik ben zo ontzettend met de takken bezig, maar hoe kan ik nu de hele boom weer zien?” Of een vrouw die zich bij een groot open grasveld realiseert dat ze wat meer ruimte in mag nemen, wat vaker grenzen moet stellen. Karolien: “Elke wandeling is weer heel anders . De natuur heeft elke keer een ander effect op mensen. En dat is oké!”
Na drie uur, in het zicht van restaurant Planken Wambuis, nemen we afscheid op de parkeerplaats. Als ik thuis ben, krijg ik een mailtje. Tijdens onze tocht had ik verteld dat ik de ijsvogel zo prachtig vind. Mijn wandelmaatje uit Ede stuurt me een foto van een ijsvogel die z’n jong voert. Het voelt alsof we in gedachten samen nog een stukje oplopen. “Het witte puntje op de snavel van het jong heeft als functie dat zijn ouder het bekje in het donkere hol kan vinden. Mooi, hè?,” schrijft ze.
Worstel je ook met perfectionisme, minderwaardigheidsgevoelens, onzekerheid of gevoelens van afwijzing? Neem dan contact op.
Studiogesprek
EO-programmamaker Tom Herlaar interviewde Karolien voor het programma Open Huis Weekend van 21 juni 2014. Het gesprek gaat over lichtvoetig leven, vrijkomen van perfectionisme en schuldgevoelens, en de stille kracht van wandelcoaching. Deze podcast duurt 24 minuten. | luisteren
Christelijke Psycholoog .NU 